نظر استاد مطهری درخصوص انسان سازی در ماه رمضان
اگر بنا باشد که ماه مبارک بیاید و انسان سی روز گرسنگی و تشنگی و بی‌خوابی بکشد و با روز آخر شعبان یک ذره هم فرق نکرده باشد، چنین روزه‌ای برای انسان اثر ندارد.
صوت حاضر، بیانی از شهید مطهری درباره فلسفه ماه مبارک رمضان و تبیین مفهوم صحیح روزه داری است.
در ادامه متن کامل این صوت می آید:
اساساً برنامه ماه مبارک رمضان برنامه انسان سازی است که انسانهای معیوب در این ماه خود را تبدیل به انسانهای سالم، و انسانهای سالم خود را تبدیل به انسانهای کامل کنند. برنامه ماه مبارک رمضان برنامه تزکیه نفس است، برنامه اصلاح معایب و رفع نواقص است، برنامه تسلط عقل و ایمان و اراده بر شهوات نفسانی است، برنامه دعاست، برنامه پرستش حق است، برنامه پرواز به سوی خداست، برنامه ترقی دادن روح است، برنامه رقاء دادن روح است.
اگر بنا باشد که ماه مبارک بیاید و انسان سی روز گرسنگی و تشنگی و بی‌خوابی بکشد و مثلًا شبها تا دیروقت بیدار باشد و به این مجلس و آن مجلس برود، و بعد هم عید فطر بیاید و با روز آخر شعبان یک ذره هم فرق نکرده باشد، چنین روزه‌ای برای انسان اثر ندارد. اسلام که نمی‌خواهد مردم بی‌جهت دهانشان را ببندند، بلکه با روزه گرفتن قرار است که انسانها اصلاح شوند. چرا در روایات ما آمده است که بسیاری از روزه داران هستند که حظ و بهره آنها از روزه جز گرسنگی چیزی نیست؟ بستن دهان از غذای حلال برای این است که انسان در آن سی روز تمرین کند که زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غیبت نکند، دروغ نگوید، فحش ندهد. این از همان امور معنوی و باطنی و ملکوتی است.
زنی آمد خدمت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله در حالی که روزه داشت. رسول اکرم شیر یا چیز دیگری به او تعارف کرد و فرمود: بگیر و بخور. گفت: یا رسول اللَّه! روزه دارم. فرمود: نه، روزه نداری؛ بگیر و بخور. گفت: نه یا رسول اللَّه! روزه دارم. باز رسول اکرم اصرار کرد که بخور. گفت: نه، روزه دارم، واقعاً روزه دارم (چون به حساب خودش واقعاً روزه داشت، ولی روزه ظاهری مثل روزه‌های ما). فرمود: تو چگونه روزه داری، حال آنکه گوشت برادر ـ یا خواهر ـ مؤمنت را یک ساعت پیش خوردی (غیبت کردی)؟
می‌خواهی الآن به خودت ارائه دهم که تو گوشت خورده‌ای؟ قی کن! یکدفعه قی کرد و لخته‌های گوشت از دهانش بیرون آمد. انسان روزه بگیرد و غیبت کند، یعنی دهان جسم خودش را از غذای حلال ببندد و دهان روح خود را برای غذای حرام باز کند. چرا به ما گفته‌اند یک دروغ که انسان بگوید تعفّنی از دهان او بلند می‌شود که تا هفت آسمان «۱»، فرشتگان را متأذّی می‌کند؟ آن وقت می‌گویند چرا انسان وقتی در جهنم است، اینقدر جهنم عفونت دارد؟! عفونت جهنم همین عفونتهایی است که ما خودمان در دنیا ایجاد کرده‌ایم، همین دروغهایی است که خودمان می‌گوییم.
دشنام دادن و همْز و لمْز کردن «۲» هم همین‌طور است. تهمت زدن سرور همه اینهاست، چون تهمت زدن هم [رذیلت] دروغ گفتن را دارد و هم [رذیلت] غیبت کردن را. چون آدمی که غیبت می‌کند، راست می‌گوید و بدگویی می‌کند و آدمی که دروغ می‌گوید، دروغ می‌گوید ولی بدگویی کسی را نمی‌کند، یک دروغی می‌بافد و می‌گوید. اما آدمی که تهمت می‌زند، در آنِ واحد، هم دروغ می‌گوید و هم غیبت می‌کند؛ یعنی دو گناه کبیره را با یکدیگر انجام می‌دهد. [آیا صحیح است] یک ماه رمضان بر ما بگذرد که در آن ماه ما یک سلسله تهمتها به یکدیگر بسته باشیم؟ ماه رمضان برای این است که مسلمین، بیشتر اجتماع کنند، عبادتهای اجتماعی انجام دهند و در مساجد جمع شوند، نه اینکه ماه رمضان وسیله تفرقه قرار گیرد. و لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلیّ العظیم.
تفسیر یک آیه:
🌺اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم🌺
«وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا ۖ حَتَّىٰ إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنتُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ»
(سرانجام) بنى اسرائیل را از دریا [= رود عظیم نیل ]عبور دادیم. و فرعون و لشکریانش از سرِ ظلم و تجاوز، به دنبال آنها رفتند. تا زمانى که غرقاب دامن او را گرفت، گفت: «ایمان آوردم که هیچ معبودى، جز کسى که بنى اسرائیل به او ایمان آورده اند، وجود ندارد و من از مسلمین هستم.
(سوره مبارکه یونس/ آیه ۹۰)
❇ تفســــــیر
آخرین فصل مبارزه با ستمگران
در این آیات، آخرین مرحله مبارزه بنى اسرائیل با فرعونیان و سرنوشت آنها، در عباراتى کوتاه، اما دقیق و روشن، ترسیم شده است و آن چنان که روش قرآن است، مطالب اضافى را که از جمله هاى قبل و بعد فهمیده مى شود، ترک نموده.
نخست مى فرماید: ما بنى اسرائیل را به هنگام مقابله با فرعونیان، در حالى که تحت فشار و تعقیب آنها قرار گرفته بودند، از دریا عبور دادیم (وَ جاوَزْنا بِبَنی إِسْرائیلَ الْبَحْرَ).
و مى افزاید: فرعون و لشگرش براى کوبیدن بنى اسرائیل و ظلم و ستم و تجاوز بر آنان به تعقیب آنها پرداختند (فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْیاً وَ عَدْواً)، اما به زودى همگى در میان امواج نیل غرق شدند.
بَغْى به معنى ستم، و عَدْو به معنى تجاوز است، یعنى: آنها به خاطر ستم و تجاوز به بنى اسرائیل به تعقیبشان پرداختند.
🌼🌼🌼
جمله فَأَتْبَعَهُمْ نشان مى دهد فرعون و لشکرش، به اختیار خود به تعقیب بنى اسرائیل پرداختند.
اما این که چگونه بنى اسرائیل از دریا گذشتند و چه اعجازى در این موقع به وقوع پیوست، شرح آن به خواست خدا در ذیل آیه ۶۳ سوره شعراء خواهد آمد.
جریان تعقیب ادامه یافت، تا این که غرقاب دامن فرعون را فرو گرفت (حَتّى إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ).
و او همچون پر کاهى بر روى امواج عظیم نیل مى غلطید، در این هنگام پرده هاى غرور و بى خبرى از مقابل چشمان او کنار رفت، و نور توحید فطرى درخشیدن گرفت، فریاد زد! من ایمان آوردم که معبودى جز آن کس که بنى اسرائیل به او ایمان آورده اند، وجود ندارد (قالَ آمَنْتُ أَنـَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائیلَ).
نه تنها با قلب خود ایمان آوردم، بلکه عملاً هم در برابر چنین پروردگار توانائى تسلیمم (وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ).
در واقع، هنگامى که پیش گوئى هاى موسى (علیه السلام) یکى پس از دیگرى به وقوع پیوست، و فرعون بیش از پیش از صدق گفتار این پیامبر بزرگ آگاه شد، و قدرت نمائى او را مشاهده کرد، ناچار اظهار ایمان نمود، به امید این که، همان گونه که خداى بنى اسرائیل آنها را از این امواج کوه پیکر رهائى بخشید، او را نیز رهائى بخشد، لذا مى گوید: به همان خداى بنى اسرائیل ایمان آوردم!
بدیهى است، چنین ایمانى که به هنگام نزول بلا و گرفتار شدن در چنگال مرگ اظهار مى شود، یک نوع ایمان اضطرارى است، که هر جانى و مجرم و گنهکارى دم از آن مى زند، بى آن که ارزشى داشته باشد، و یا دلیل بر تکامل و حسن نیت و صدق گفتار او گردد.
(تفسیر نمونه/ ذیل آیه ۹۰ سوره مبارکه یونس)
